مستند خواجه نصیر الدین طوسی - سر رشته به دست ما و ما حیرانیم

انسان سالک الی الله در سیر به سوی خدا دارای درجاتی است. این درجات را با قدر و پیمانه های شناخته شده نمی توان اندازه گرفت. اینکه خواجه نصیر الدین طوسی چطور به عنوان دانشمند شهیر و پرآوازه ایران تا این حد محبوب شد، از عجایب روزگار است. او چطور همچون پهلوانی توانست بار علمی آن روزگار را بر دوش بکشد و همچنان تا این دوره، انقدر محبوب بماند؟
خواجه نصیر الدین طوسی در دوره حمله مغول به کار تحصیل و تذهیب می پرداخت. در آن دوران، اگرچه مغول خرابی های جبران ناپذیری به ایران متحمل کرد، لیکن، با درایت مسلمانان و این دانشمند بزرگ از پیشروی بیشتر او جلوگیری شد.
از خواجه نصیر الدین طوسی آثار متعددی امروز به جای مانده است که یکی از آنها کتاب اخلاق ناصری است. این دانشمند شیعه پس از ابن رشد نماینده آثار فلسفی عقلی اسلامی نیز هست که ضمن تحیر دانشمندان، چندان نیز به آن پرداخته نشده است.
خواجه نصير بر اين عقيده است كه سعادت موضوع و غايت اخلاق است. اين غرض او را واداشت تا بخش عمده اي از اثرش را به بحث و فحص در مفهوم رستگاري،‌ كمال و نقصان نفس و بالاخره كردار نيك و خودآگاهي اختصاص دهد. نقد او بر ارسطو و ابن رشد در اصناف فضايل و انواع رذايل بر اساس انديشه قرآني مورد توجه و حايز اهميت است.
به جز اخلاق ناصری از دیگر آثار این دانشمند بزرگ زیج ایلخانی، اساس الاقتباس و غیره است.
پس‌ از وفاتش، در حرم کاظمين‌ (پیشگاه امام هفتم) دفنش‌ کردند و بنا به وصيتش اين‌ آيه‌ را بر مزارش نوشتند: «وَ کَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَيْهِ بِالْوَصيدِ؛ و سگ آنها دست‌هاى خود را بر دهانه غار گشوده بود» (کهف/18)
و نیز از اشعار اوست:
آنان که در اين ديرِ فنا مي‌آيند
بس جايگهي نيست؛ کجا مي‌آيند‌

کو آن که خبر دهد به ناآمدگان
کآنها همه رفتند؛ چرا مي‌آيند